تهدیدهای در کمین بازار کار ایران

برآیند حذف و اضافه شدن اشتغال طی ۶ ماهه امسال، اضافه شدن ۱۳۸ هزار شاغل جدید به بازار کار ایران بوده است؛ در حالی که در همین بازه زمانی ۷۲۶ هزار نفر به جمعیت در سن کار کشور اضافه شده و بخش عمده آنها به‌واسطه نامساعد بودن شرایط، غیرفعال شده‌اند.

به گزارش همشهری، آخرین اطلاعات منتشر شده از مرکز آمار ایران در مورد وضعیت بازار کار در ۶ ماه امسال و مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل حاکی از آن است که اشتغال‌زایی ۱۳۸ هزار نفری در این بازه زمانی، کمتر از خالص ورودی بازار کار بوده و حتی نتوانسته وضعیت اشتغال را تثبیت کند؛ به‌گونه‌ای که باوجود کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و خروج جمعیت بالای ۱۵ ساله از بازار کار، نسبت جمعیت شاغل کشور از ۳۷.۴ درصد در ۶ ماه پارسال به ۳۷.۲ درصد در ۶ ماه امسال کاهش یافته است.

در بازار کار چه خبر است؟

بیشتر بخوانید:

برای دیدن و مطالعه دیگر اخبار حوزه اقتصادی اینجا کلیک کنید

در همین هفته گذشته بود که سیدصولت مرتضوی، وزیر جدید تعاون، کار و رفاه اجتماعی از تحقق بیش از ۵۰ درصد تعهد اشتغال‌زایی دولت سیزدهم در ۶ ماه امسال خبر داد. او با اشاره به اینکه عملکرد اشتغال در کشور بر اساس اسناد بالادستی و وعده‌هایی که داده شده، تقریباً برای ایجاد بالغ‌بر یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار شغل در کشور برنامه‌ریزی شد، گفت: اکنون تقریباً بالغ‌بر ۷۰۰ هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد شده و این یعنی بیش از ۵۰ درصد وعده دولت سیزدهم برای اشتغال‌زایی، در ۶ ماهه اول امسال عملی شده است. مرتضوی در گفت‌وگو با صداوسیما برآورد کرده که وعده دولت برای ایجاد بالغ‌بر یک‌میلیون فرصت شغلی تا پایان سال محقق شود. در این میان، آمار و اطلاعات ثبت‌شده در رصد وزارت کار حاکی از این است که در ۵ ماهه امسال ۳۴۱ هزار و ۶۳۳ شغل در کشور ایجاد و توسط دستگاه‌های اجرایی در این سامانه ثبت شده است.

فارغ از اختلاف شدید آمارهای اظهار شده توسط وزیر کار و اطلاعات سامانه رصد که احتمالاً ناشی از جمع شدن اشتغال‌زایی دولتی و غیردولتی در اقتصاد ایران است، این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که فرضاً ایجاد ۷۰۰ هزار شغل در ۶ ماه، به‌منزله اضافه شدن همین میزان شاغل به اقتصاد نبوده و بخش قابل‌توجهی از این اشتغال‌زایی باید بابت ریزش اشتغال موجود، بازنشستگی، اشتغال ناقص و… کسر شود. نتیجه نهایی این برآیند، میزان خالص اشتغال اضافه شده به بازار است که عدد و رقم آن را مرکز آمار ایران در گزارش جدید خود حدود ۱۳۸ نفر برآورد کرده است. نکته دیگر اینکه حتی این میزان اشتغال‌زایی نیز تا زمانی که به‌اندازه ورودی مؤثر بازار کار نباشد، نمی‌تواند به تثبیت اشتغال و کاهش نرخ مؤثر بیکاری منجر شود و این مسئله نیز در گزارش مرکز آمار ایران به‌تفصیل تشریح شده است.

عقب‌گرد نسبت اشتغال

بررسی‌های کارشناسان مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در ۶ ماه امسال، جمعیت غیرفعال کشور (یعنی کسانی که نه شاغل هستند و نه به دنبال کار می‌گردند) نسبت به مدت مشابه سال قبل ۰.۳ درصد افزایش داشته است. به‌عبارت‌دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت در سن کار در این بازه زمانی ۰.۳ درصد کاهش پیدا کرده و اثرات آن با کاهش ۰.۲ درصدی نسبت اشتغال و افت ۰.۱ درصدی نرخ بیکاری تخلیه شده است. در واقع یکی از علل کاهش نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۱، نه اشتغال‌زایی بلکه خروج افراد از بازار کار، افزایش جمعیت غیرفعال بوده است. شاهد این مدعا، نسبت اشتغال است که باوجود افزایش حدود ۱۳۸ هزار نفری جمعیت شاغل، باز هم ۰.۲ درصد نسبت به ۶ ماهه ۱۴۰۰ کاهش یافته است.

قهر مردانه با بازار کار

بررسی نسبت جمعیت‌های شاغل، بیکار و غیرفعال به تفکیک جنسیت نشان می‌دهد که در ۶ ماهه اول امسال، جمعیت غیرفعال مردان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۰.۷ درصد افزایش پیدا کرده و در مقابل نسبت اشتغال ۰.۶ درصد و نسبت بیکاری ۰.۲ درصد کاهش یافته است. بر این اساس جمعیت فعال مردان در ۶ ماهه امسال کاهش داشته و کاهش نرخ بیکاری مردان ناشی از همین اتفاق بوده؛ درحالی‌که زنان وضعیت بهتری داشته‌اند و در این بازه زمانی افزایش ۰.۱ درصدی نسبت اشتغال و کاهش ۰.۱ درصدی جمعیت غیرفعال را تجربه کرده‌اند. به عبارتی؛ در ۶ ماه امسال، زنان بخش اندکی از سهم نابود شده خود از فعالیت‌های اقتصادی را احیا کرده‌اند اما همچنان ۸۶.۳ درصد از کل زنان بالای ۱۵ سال ایران فاقد مشارکت اقتصادی بوده و سهمی در بازار کار کشور ندارند.

ریزش اشتغال روستایی

اقتصاد ایران در چند فصل متوالی شاهد کاهش نسبت اشتغال بخش کشاورزی در مقایسه با بخش‌های صنعت و خدمات بوده است. اتفاقی که به دلیل تداوم خشک‌سالی، افزایش هزینه نهاده‌های تولید بخش کشاورزی و همچنین قیمت‌گذاری دستوری در حوزه غذا قابل پیش‌بینی بود. ازآنجایی‌که همچنان بخش قابل‌توجهی از بخش کشاورزی مختص روستاهاست، کاهش سهم کشاورزی در بازار کار به‌صورت ریزش اشتغال مناطق روستایی منعکس شده است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران، در ۶ ماهه امسال، نسبت جمعیت شاغل روستایی کشور ۰.۸ درصد افت کرده و به ۴۰.۴ درصد رسیده است. همچنین در این بازه زمانی، نسبت جمعیت غیرفعال روستایی ۰.۷ درصد و نسبت جمعیت بیکار روستایی ۰.۱ درصد افزایش پیدا کرده است. در مقابل، وضعیت جمعیت شهرنشین بهتر بوده؛ به‌گونه‌ای که در ۶ ماه امسال، نسبت جمعیت شاغل شهری تقریباً ثابت مانده که عملاً با توجه به رشد جمعیت، به‌معنای افزایش تعداد شاغلان است. از سوی دیگر نسبت جمعیت بیکار شهری ۰.۱ درصد کاهش پیدا کرده و نسبت جمعیت غیرفعال شهری نیز فقط ۰.۱ درصد افزایش داشته است.

خطرهای در کمین بازار کار

بررسی کارشناسان مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در ۶ ماه امسال، سهم شاغلان بخش کشاورزی ۱.۸ درصد و سهم شاغلان بخش صنعت ۰.۳ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش پیدا کرده و در مقابل سهم شاغلان بخش خدمات در این مدت ۲.۱ درصد افزایش را تجربه کرده است. به‌عبارت‌دیگر، جریان انتقال در بازار کار ایران بیانگر این است که در دولت سیزدهم، شاغلان از بخش‌های کشاورزی و صنعت به بخش خدمات سوق پیدا کرده‌اند که با توجه به اهمیت تولید در کشورهای درحال‌توسعه، این امر خطری جدی برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود. در آن‌سوی ماجرا، آمارها از تمرکز اشتغال‌زایی بر مناطق شهری و به حاشیه رفتن اشتغال روستایی حکایت دارد که احتمالاً بخشی از آن ناشی از خدماتی‌تر شدن اقتصاد ایران است اما به‌واسطه ارتباط مستقیم اشتغال روستایی با امنیت غذایی، این نکته نیز در بلندمدت می‌تواند تهدید محسوب شود.